Arbeiders verlaten de fabriek
Vertrekkend vanuit het iconische beeld van de Lumières brengt dit themablok hedendaagse essayfilms samen die de (on)zichtbaarheid van arbeid onder mondiaal kapitalisme bevragen, evenals de cinematografische uitdagingen die dit met zich meebrengt. Harun Farocki’s Workers Leaving the Factory (1995) vormt het ankerpunt. In een analyse van de oorspronkelijke film van de Lumières wijst Farocki op het feit dat cinema fabrieken zelden als werkplekken toont, maar vooral als locaties van binnenkomst en vertrek. Farocki laat zien hoe het beeld van vertrekkende arbeiders in de loop der tijd steeds gestileerder, repetitiever en geënsceneerd werd – een visueel cliché dat iets onthult over de moeizame verhouding tussen film en arbeid.
Daarnaast zijn Andrew Norman Wilsons Workers Leaving the Googleplex (2011) en Ho Rui Ans film Twenty-Four Cinematic Points of View of a Factory Gate in China (2023) te zien.
Een onderzoek naar een fabrieksterrein in China onthult hoe de camerahoek bepaalt wie zichtbaar is – en wie verdwijnt – in het perspectief van arbeid en controle.
Een surrealistisch onderzoek naar onzichtbare arbeid bij Google, waarin Andrew Norman Wilson de grens blootlegt tussen surveillance en geheimhouding binnen hedendaagse techbedrijven.
De allereerste publiek vertoonde film. Dit werk van de gebroeders Lumière heeft een blijvende invloed gehad op cineasten, in het bijzonder essayisten, vooral vanwege de bijzondere representatie van arbeid.
Arbeiter verlassen die Fabrik van Harun Farocki herinterpreteert de iconische film van de gebroeders Lumière uit 1895 en onderzoekt hoe het beeld van arbeiders aan het einde van de werkdag voortleeft in de filmgeschiedenis.
Classics
Harun Farocki gaf de essayfilm vele vernieuwende impulsen. Zijn klassieker Workers Leaving the Factory (1995) maakt deel uit van ons programma gewijd aan essayistische reacties op de beroemde ‘eerste film ooit’ van de broeders Lumière uit 1895. Samen met Antje Ehmann, Harun Farocki’s co-producer, selecteerden we daarnaast twee minder bekende titels die zijn werkwijze als essayist etaleren: Was ist Los (1991) en Gegen-Musik (2004).
Dat Nederland belangrijke filmessayisten heeft voortgebracht bewijst Face Value (1991), Johan van der Keukens aangrijpende beschouwing over Europese identiteiten aan het eind van de 20ste eeuw. Een film waarin portretten uit het leven van alledag van toen een aankondiging blijken van de venijnige politiek van nu.
In De l’autre coté (2002) onderzoekt de Belgische filmmaker Chantal Akerman met vooruitziende blik de bewegingen en emoties rondom de grens tussen de V.S. en Mexico. Haar cinematografische stijl, met statische frames en lange shots, laat een andere kant van de essayfilm zien, waarin echter, net als bij de grote montagefilms, tegenstellingen tot nieuwe gezichtspunten leiden.
Sans soleil wordt door velen gezien als de belangrijkste essayfilm. Chris Markers film gaat over herinnering, tijd en beeld via een poëtische reis tussen Japan en West-Afrika.
Een emotionele verkenning van grenspolitiek, actueler dan ooit. Persoonlijk, meervoudig en meeslepend in de wijze waarop het ons laat kijken én luisteren.
Johan van der Keuken’s ambitieuze film onderzoekt de visuele politiek in Europa en experimenteert tegelijkertijd met filmportretten. Via een mozaïek van gezichten, plaatsen en stemmen brengt hij verlangens en angsten in beeld. Een essay over zien en gezien worden.
Hong Kong Shorts
In Bahar Noorizadeh’s Free to Choose (2023) reist een zakenman naar het jaar 2047 om geld te lenen van zijn oudere zelf, in een poging zijn bedrijf te redden tijdens de financiële crisis van 1997. Room 404 (2024) van Elysa Wendi en Wai Shing Lee speelt zich af in een hotelkamer in Hong Kong waar de tijd mysterieus lijkt stil te staan. In An Asian Ghost Story (2023) onderzoekt Bo Wang de bijzondere geschiedenis van de handel in haar in Hongkong tijdens de Koude Oorlog.
Een speculatieve sci-fi-reis door de beloften en mislukkingen van het neoliberalisme, waarin tijdreizen een metafoor wordt voor krediet, toegang en de prijs van economische vrijheid.
Een beklemmend portet over de rol van Hongkong in de Koude Oorlog, waarin menselijk haar een spookachtige verbinding vormt tussen imperiale geschiedenissen, migratie en herinnering.
ERROR: ROOM 404 A POTENTIAL THREAT – over moed en twijfel bij kunstenaars die blijven creëren in onzekere tijden, ondanks toenemende mediacensuur in Hongkong.
In Focus: Harun Farocki
Dit leff in focus-blok verkent Farocki’s verzet tegen vaste classificaties aan de hand van twee relatief onbekende films. In samenwerking met zijn vaste co-producent Antje Ehmann worden Gegen-Musik (2004) en Was ist Los? (1991) gepresenteerd als twee radicale voorbeelden van Farocki’s benadering.
Gegen-Musik (Counter-Music) toont Farocki’s kenmerkende interesse in ‘soft montage’. We zien twee schermen naast elkaar en worden uitgedaagd om vergelijkingen te maken. De beelden, geluiden en woorden lijken aanvankelijk willekeurig, maar geleidelijk ontstaan mogelijke verbanden, verschillend voor elke kijker.
Was ist Los? (What’s Up?) behoort tot Farocki’s meest uitzinnige projecten. Zoals Ehmann zegt: “zijn gekste lange essayfilm! Hier probeerde Harun echt uit hoe ver je kunt gaan met een associatieve methode. Om woorden, beelden, gedachten en ideeën op een extreme manier te combineren. Hij zei dat hij zich tijdens het maken van de film dronken voelde – maar dat was hij niet!”
Was ist los? ontleedt nieuwsbeelden en televisierepresentaties in het herenigde Duitsland en toont hoe mediabeelden publieke opinie en werkelijkheid vormen.
Deze essayfilm was oorspronkelijk geproduceerd als een video-installatie. In Gegen-Musik onderzoekt Farocki hoe surveillancebeelden onze perceptie sturen.
Hoe verbeeldt de media abortus en welke impact heeft dit op vrouwen die een abortus overwegen? Een indrukwekkende mix van desktopfilm en persoonlijk essay.
In Focus: Kamal Aljafari en de verbeelding van Palestina
Aanvullend op Aljafari’s werk bevat dit blok twee films die in dialoog staan met zijn benadering. In Man Number 4 (Miranda Pennell, 2024) wordt een virale afbeelding van gevangen genomen Gazanen het onderwerp van forensische aandacht en ethische confrontatie. Capricorn Sunset [a constellation] (Johannes Binotto, 2024) biedt een metareflectie op het ontstaan van betekenis via constellaties van fragmenten, en herinnert ons eraan dat interpretatie zelf een politieke daad kan zijn.
Samen tonen deze films de kracht van de essayfilm om dominante verhalen te bevragen en ruimte te scheppen voor tegenbeelden, geworteld in herinnering en verzet.
Een zoom-in op een schokkend beeld van gedetineerde Gazanen op sociale media confronteert ons met onze passieve consumptie en medeplichtigheid aan genocide.
Een essayfilm die betekenisgeving in een grenzeloze ruimte verkent. Beelden, herinneringen en persoonlijke interpretatie vloeien naadloos samen.
Rode silhouetten schetsen een alternatieve toekomst in geplunderd Palestijns archiefmateriaal. Een intrigerende film die verleden en mogelijke toekomsten herinterpreteert.
In Focus: Nguyễn Trinh Thi
We presenteren twee van Nguyễns belangrijkste essayfilms: Letters from Panduranga (2015) en How to Improve the World (2020–2021). Beide werken weerspiegelen haar voortdurende interesse in verzet tegen dominante manieren van kijken, en haar benadering van geluid als een politiek en epistemologisch fenomeen.
Dit leff In Focus-blok omvat een inleiding en een discussie met de hoofdgast van het festival, Laura Rascaroli.
Een verkenning van het uitwissen van de inheemse Cham-cultuur in Vietnam, via een briefwisseling tussen een man en een vrouw, tegen de achtergrond van kernenergieplannen.
Vertrouw je meer op beeld of geluid? Luister aandachtig naar de klanken en beelden van de inheemse bevolking in de Centrale Hooglanden van Vietnam.
Listening with the Other
In het werk van geluidskunstenaar Angus Carlyle en antropoloog Rupert Cox ontsluit luisteren gelaagde vormen van aanwezigheid met verontrustende herinnering aan oorlog. Multimedia-kunstenaar Judith Westerveld onderzoekt geluid als de actieve plek waar identiteiten worden opgebouwd in een koloniale en postkoloniale context. Geluidskunstenaar Toshiya Tsunoda verdiept zich in de vibrerende aard van dingen, en geluidsverzamelaar en muzikant David Petráš onthult hoe omgeving en muziek de realiteit en lokale mythologieën verweven in geschiedenissen van overleving in de Karpaten.
De herinneringen van de Okinawaanse eilandbewoner Yogi-San aan het bombardement van 1945 worden hoorbaar in de resonantie van een grot — oorlog herinnerd via luisteren.
In plaats van documentaire of naturalisme verkennen de geluidsopnames van Toshiya Tsunoda de relatie tussen ruimte en waarneming, de diepte van het landschap en de ademhaling van de dingen.
Hekserij en genezingsrituelen in volksliederen en verhalen van oudere vrouwen aan de grens van Slowakije, Oekraïne en Roemenië vormen overgangszones naar een mythische, onbekende wereld.
Een meertalige reactie op een geluidsopname van Mukalap in de uitgestorven taal !ora laat koloniale erfenissen opnieuw weerklinken.
Een audiovisuele meditatie over taal en cultuur vanuit een koloniaal verleden, “moving through time, reflecting on the truth of the people forgotten”.
.webp)
New Perspectives
Deze films spreken vanuit gesitueerde perspectieven – vaak tegelijk persoonlijk en politiek – en vinden hun uitdrukking in de fragmentarische, poëtische en hybride mogelijkheden van de essayfilm. Desktopopnames, negatieffilm, archiefbeelden, veldopnames, voice-over: dit zijn niet louter technieken, maar manieren om van binnenuit over een onderwerp na te denken.
Een poëtische reflectie op artificieel licht en het verdwijnen van de nacht. In een denkbeeldige toekomst flikkert de natuur in roze en zwart – verstoord, bestudeerd en langzaam vervagend.
“The enduring material bond between soil and soul"; de verstrengeling van materie en innerlijk wordt poëtisch verbeeld door een jonge Tsjechische kunstenaar.
.webp)
Mariam Jafri vs. Maryam Jafri verkent identiteit en auteurschap via een sculpturaal werk dat evolueert van object naar foto naar video, elk stadium gemarkeerd door watermerken. Jafri’s reflectie bevraagt de commodificering van kunst en de fluïditeit van waarde in een geglobaliseerde wereld.
De blijvende impact van industriële achteruitgang wordt verkend via trauma uit het verleden – Haunted, the Hollow onderzoekt herinnering, gemeenschap en de onzekerheid van de toekomst.
Hoe kun je de wereld ontdekken zonder van je plek te komen? Een zoektocht naar het verhaal achter een poster in het raam van een Afrikaanse barbershop.
The Southern Thru-Way is een persoonlijk verhaal over huisvesting en het politieke idee van toebehoren. Een filmisch essay over onzekerheid, gedwongen collectiviteit, vergankelijkheid en onconventionele vormen van liefde.
Opening Event
De film die Laura Rascaroli heeft geselecteerd om geheel te vertonen is Undead Voices (Zwitserland 2019–2021), geregisseerd door Maria Iorio en Raphaël Cuomo. Deze 36 minuten durende essayfilm blaast een beschadigde amateurdocumentaire uit 1975 nieuw leven in, waarmee onderdrukte vrouwenstemmen uit de radicale bewegingen van Italië worden herontdekt.
We openen het festival met een lezing van onze speciale gast Laura Rascaroli (University College Cork). Haar invloedrijke boeken The Personal Camera (2009) en How the Essay Film Thinks (2017) hebben een belangrijke bijdrage geleverd aan het hedendaagse begrip van de essayfilm. In haar lezing zal Rascaroli ingaan op de historische en esthetische continuïteiten binnen het genre en fragmenten tonen van verschillende markante essayfilms. Aansluitend op de lezing zal Undead Voices (2019-2021) vertoond worden.
*Undead Voices* (2019–2021) onderzoekt de overblijfselen van het Italiaanse feministische activisme uit de jaren 70 aan de hand van een kapotte Super 8-film. Door archieffragmenten, persoonlijke herinneringen en geluid te verweven, verbeeldt de film hoe verborgen geschiedenissen opnieuw tot leven kunnen worden gebracht.
